آیا تاکنون فکر کرده‌اید طی چند سال اخیر که برای گوشی‌های هوشمند دوربین دیجیتالی سلفی ارایه شده است چقدر عکس‌هایی که از خودتان می‌گیرید بیشتر شده است؟ گوشی هوشمند ابزار بسیار محبوبی است که در دست بیشتر مردم جهان یافت می‌شود و همین دستگاه جیبی باعث شده است ساکنان کره خاکی به طور میانگین هر سال حدود یک تریلیون عکس بگیرند. برای آنکه یک مقایسه بهتر داشته باشید می‌توان گفت **تعداد عکس‌هایی که هم‌اکنون در هر یک دقیقه گرفته می‌شود از تعداد عکس‌هایی که طی قرن نوزدهم میلادی در سراسر جهان گرفته شد، بیشتر است.**
مرکز توسعه فرهنگ لغت آکسفورد، سال ۲۰۱۳ را سال عکس‌های سلفی معرفی کرد و بر اساس مطالعه‌ای که شرکت سامسونگ همان سال انجام داده بود مشخص شد ۱۷ درصد مردان و ۱۰ درصد زنان کره زمین از خودشان عکس سلفی می‌گیرند. بخش اعظم یک تریلیون عکسی که امسال گرفته می‌شود سلفی است و بر اساس آخرین آمار رسمی منتشر شده، سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون عکس منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام با برچسب سلفی منتشر می‌شوند. این مساله همه‌گیر اهمیت زیادی دارد و روانشناسان هم‌اکنون به دنبال آن هستند تا دریابند که چرا ما دوست داریم از خودمان عکس بگیریم و البته، چرا تا این اندازه علاقمندیم عکس‌های سلفی را تماشا کنیم؟
«فرهنگ سلفی» می‌تواند نحوه زندگی کردن ما در شرایط کنونی را نشان دهد و اینکه ما چگونه به عکس‌های سلفی نگاه می‌کنیم، نحوه نگرش ما به دنیای پیرامون را نمایان می‌کند.
چرا عکس چهره؟
زمانی که با یک فرد برخورد می‌کنیم به اولین بخشی که نگاه می‌کنیم صورت او است. صورت افراد بیشترین تاثیر را روی ما می‌گذارد و بخش اعظم توجه ما را به خود جلب می‌کند. دکتر «اوِن چرچس» از صاحب‌نام‌ترین محققان عرصه شبکه‌های اجتماعی و از مدیران دانشگاه آدلاید برای سال‌های طولانی مطالعه‌ای را در زمینه عصب‌شناسی ادراک چهره انجام داد و در پایان توضیح داد: «اغلب ما به چهره افراد بیش از هر چیز دیگر توجه می‌کنیم. مطالعات دقیق ثابت کرده است مردم در مقابل یک چهره نسبت به دیگر مواردی که اطراف آنها وجود دارد عکس‌العمل کاملا متفاوت نشان می‌دهند». به گفته دکتر چرچس شبکه‌های اجتماعی از این قانون مستثنی نیستند و چه صورت افراد را در دنیای واقعی ببینیم یا عکس سلفی آن را در دنیای مجازی مشاهده کنیم، این بخش از بدن افراد بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند.
محققان دریافته‌اند عکس پروفایل کاربران در شبکه‌های اجتماعی نخستین بخشی است که کاربر ثانوی به آن توجه می‌کند و در پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک و اینستاگرام عکس پروفایل بالاترین درجه اهمیت را برای مخاطبان دارد. دکتر چرچس به این نتیجه رسیده است که، آن دسته از صفحات اینستاگرام که پروفایل آنها عکس صورت یک فرد را شامل می‌شود ۳۸ درصد بیشتر لایک می‌گیرند و ۳۲ درصد بیشتر از دیگر صفحات کامنت دریافت می‌کنند.
هدایت شدن نگاه کاربران
چهره، نه تنها ما را مجبور می‌کند به صفحه شخصی کاربران در شبکه‌های اجتماعی توجه کنیم، بلکه ما را وادار می‌کند در مقابل آن عکس‌العمل نشان دهیم. در دنیا آنلاین ما بدون آنکه متوجه شویم چشمان افرادی که روی نمایشگر می‌بینیم را دنبال می‌کنیم.
نگاه کردن مستقیم به لنز دوربین هنگام گرفتن عکس سلفی ارتباط مستقیم با مخاطب برقرار می‌کند. نگاه کردن به سمت راست یا چپ مخاطب را وادار می‌کند جهت چشمان خود را حرکت دهد و به طرفین نگاه کند. مرکز تحقیقاتی KISSmetrics مطالعه جالبی را در این زمینه انجام داده است که در نتیجه آن می‌گوید: **«انسان‌ها به صورت طبیعی میل دارند نگاه دیگران را دنبال کنند و ما از زمان تولد به این صورت تربیت شده‌ایم که نشانه‌ها را دنبال کنیم و از این طریق هدایت شویم. امروز عکس سلفی در شبکه‌های اجتماعی چنین کاری را انجام می‌دهد».**
مشاهده چهره‌ها و همدلی
یکی از مهم‌ترین عکس‌العمل‌ها و پاسخ‌های ما به عکس‌های سلفی همین مساله است: کاربران می‌توانند با عکس سلفی خود نوعی یکدلی و یکرنگی را با ما ایجاد کنند. نتایج حاصل از مطالعه سازمان مرکزی رادیولوژی آمریکا نشان داد زمانی که مردم به تصاویر پزشکی اطرافیان خود نگاه می‌کنند نوعی احساس یکدلی و همدردی در آنها ایجاد می‌شود و اگر افراد به عکس سلفی اطرافیان خود نگاه کنند هم احساس مشابه به وجود می‌آید. در این بررسی مشخص شده است زمانی که پزشکان آمریکایی به جز عکس رادیولوژی تصویر صورت بیمار خود را هم مشاهده کرده‌اند، احساس همدلی با آنها بیشتر شده است و تمرکز بیشتری برای درمان بیمار خود داشته‌اند.
با همه این توضیحات مخاطب شبکه‌های اجتماعی به راحتی متوجه می‌شود که کاربر به صورت یک رفتار اعتیادآور عکس‌های خود را به اشتراک می‌گذارد یا در هر عکسی که منتشر می‌کند پیام خاصی دارد. **روانشناسان می‌گویند یکی از مزایای به اشتراک گذاشتند عکس‌های سلفی ارتقای عزت نفس در کاربران است که این تاثیر به خصوص در خانم‌ها دیده می‌شود.**
بر اساس مطالعه مرکز Today/AOL که نتایج آن به تازگی منتشر شده است ۴۱ درصد زنان بزرگسال اعلام کردند که با انتشار عکس سلفی خود روی شبکه‌های اجتماعی اعتماد به نفس بالاتری را تجربه می‌کنند و ۴۶ درصد آنها هم گفتند که عکس‌های سلفی سطح خودآگاهی و توجه را در آنها ارتقا داده است. برای دختران جوان این نتایج جالب‌تر بود. کارشناسان اعلام کردند ۶۵ درصد کاربران این گروه سنی معتقدند که عکس‌های سلفی در شبکه‌های اجتماعی بهبود اعتماد به نفس آنها را باعث شده است و ۴۰ درصد دختران جوان هم بر این مساله تاکید داشتند که شبکه اجتماعی به آنها کمک کرده است از طریق عکس سلفی بتوانند بهتر با دنیای پیرامون ارتباط برقرار کنند.
نتیجه نهایی
اینکه عکس سلفی می‌تواند مزایای فراوانی برای کاربران عصر حاضر به همراه داشته باشد یک نظریه درست است. ولی به صورت همزمان باید به این مساله توجه کرد که **همین عکس‌های ساده مشکلاتی را هم در پی دارد و روانشناسان دریافته‌اند به اشتراک‌گذاری تعداد زیادی عکس سلفی روی پلتفرم‌های اجتماعی می‌تواند ارتباطات ضعیف‌تر میان کاربران را باعث شود. **چندی پیش در بریتانیا یک مطالعه روی کاربران فیسبوک انجام شد و کارشناسان در پایان متوجه شدند هرچه تعداد عکس‌های سلفی منتشر شده یک کاربر افزایش یافته است، کیفیت ارتباطات اجتماعی آنها کاسته شده است.
در مجموع آنچه که کارشناسان و روانشناسان توصیه می‌کنند این است که کاربران جهانی به اندازه و به طور معقول عکس‌های سلفی را روی شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند و دوربین کوچک جلوی گوشی‌های هوشمند را به صورت بهینه مورد استفاده قرار دهند.
نظرات کاربران