حوادث رادیواکتیو اگرچه نادرند، دانستن اقدامات صحیح هنگام وقوع آنها می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد. مقامات رسمی در سراسر جهان بر اصلی ساده و سه‌مرحله‌ای تأکید می‌کنند: «بروید داخل، داخل بمانید، گوش به زنگ باشید.» در ادامه، راهنمای کامل اقدامات ضروری در چنین شرایطی را براساس توصیه‌های نهادهای معتبر بین‌المللی می‌خوانید.
۱. داخل بروید:
- فوراً پناه بگیرید: داخل نزدیک‌ترین و محکم‌ترین ساختمان ممکن (ترجیحاً آجری یا بتنی) بروید. زیرزمین یا طبقات میانی ساختمان، دور از دیوارها و سقف، امن‌ترین نقاط هستند.
- خودروها امن نیستند: خودروها و چادرها محافظت کافی در برابر تشعشعات مضر ایجاد نمی‌کنند. اگر در خودرو هستید، به‌سرعت خود را به ساختمان برسانید.
- درها و پنجره‌ها را ببندید: تمام درها، پنجره‌ها و دریچه‌های ورودی هوا را ببندید. سیستم‌های تهویه مطبوع، کولرها و فن‌هایی که هوا را از بیرون به داخل می‌کشند، خاموش کنید. این کار از ورود ذرات رادیواکتیو به فضای تنفسی شما جلوگیری می‌کند.
۲. داخل بمانید:
- حداقل 24 ساعت صبر کنید: دیوارها و سقف ساختمان، سپر محافظ شما در برابر تشعشعات هستند. حداقل 24 ساعت یا تا زمانی که مقامات رسمی اعلام کنند، داخل بمانید. سطح تشعشعات با گذشت زمان سریع کاهش می‌یابد.
- مراقب خود و خانواده‌تان باشید: برای آوردن اعضای خانواده از مدارس، مهدکودک‌ها یا بیمارستان‌ها از پناهگاه خارج نشوید. مراکز عمومی برنامه‌های اضطراری خود را برای پناه‌‌دادن به افراد اجرا خواهند کرد و خروج شما می‌تواند هم خودتان هم آنها را در معرض خطر قرار دهد.
- فقط با دستور رسمی محل را تخلیه کنید: خروج خودسرانه از منطقه خطرناک است. منتظر دستورالعمل‌های دقیق مقامات برای تخلیه امن بمانید.
۳. گوش به زنگ باشید:
- به منابع رسمی گوش دهید: اطلاعات و دستورالعمل‌های بعدی را از طریق رادیو، تلویزیون، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی رسمی دنبال کنید.
- رادیوی باتری‌خور آماده کنید: بهترین وسیله برای دریافت اطلاعات در شرایط اضطراری، رادیوی باتری‌خور یا دستی است؛ زیرا ممکن است برق و اینترنت قطع شوند.
- از تماس تلفنی خودداری کنید: شبکه‌های تلفن ممکن است دچار اختلال شوند. درصورت امکان از پیامک برای ارتباطات ضروری استفاده کنید.
اقدامات ضروری پس از ورود به پناهگاه
رفع آلودگی شخصی: اگر هنگام وقوع حادثه در فضای باز بوده‌اید، فوراً اقدامات زیر را انجام دهید:
- لباس‌های بیرونی را درآورید: این کار به‌تنهایی تا 90 درصد ذرات رادیواکتیو را از شما دور می‌کند. لباس‌های آلوده را در کیسه پلاستیکی قرار بدهید و آن را دور از محل استقرار خود بگذارید.
- بدن خود را بشویید: با آب و صابون دوش بگیرید. موهایتان را با شامپو بشویید اما از نرم‌کننده مو استفاده نکنید؛ زیرا می‌تواند ذرات رادیواکتیو را به مو بچسباند.
- لباس تمیز بپوشید.
- قرص‌های ید پایدار (فقط در موارد خاص): این قرص‌ها داروی عمومی ضدتشعشع نیستند. آنها فقط از غده تیروئید در برابر ید رادیواکتیو که ممکن است از حوادث نیروگاه‌های هسته‌ای آزاد شود، محافظت می‌کنند. این قرص‌ها را هرگز خودسرانه مصرف نکنید و فقط درصورت دستور صریح مقامات بهداشتی آنها را مصرف کنید.
آب و غذای ایمن: آب لوله‌کشی شهری و مواد غذایی که از قبل در خانه، یخچال یا کابینت‌های دربسته بوده‌اند، ایمن و قابل‌استفاده هستند.
مراقبت از حیوانات خانگی: حیوانات خانگی خود را داخل بیاورید، آنها را با آب و صابون بشویید و تا اطلاع ثانوی داخل پناهگاه نگه دارید.
چگونه از قبل برای وضعیت اضطراری رادیواکتیو آماده شویم؟
آمادگی قبلی، کلید مدیریت مؤثر هر بحرانی است. انجام اقدامات زیر پیش از وقوع حادثه می‌تواند کمک بزرگی کند:
۱. تهیه کیت اضطراری:
کیف یا جعبه آماده داشته باشید که شامل موارد ضروری زیر برای حداقل چند روز باشد:
- آب و غذای بسته‌بندی‌شده: به‌ازای هر نفر، آب و غذای فاسدنشدنی برای حداقل 3 روز.
- رادیوی باتری‌خور یا دستی: برای دریافت اطلاعات از منابع رسمی درصورت قطع برق و اینترنت.
- چراغ قوه و باتری اضافه.
- کیت کمک‌های اولیه.
- داروهای ضروری: داروهای موردنیاز اعضای خانواده برای حداقل یک هفته.
- یک دست لباس تمیز برای هر نفر: درصورت نیاز به رفع آلودگی، به لباس تمیز نیاز خواهید داشت.
- کیسه زباله محکم: برای قراردادن لباس‌های آلوده در آن.
۲. تدوین برنامه ارتباطی با خانواده:
با اعضای خانواده خود هماهنگ کنید و برنامه‌ای مشخص داشته باشید:
- تعیین محل ملاقات: 2 محل ملاقات تعیین کنید؛ یکی نزدیک خانه و دیگری خارج از محله، درصورتی‌که نتوانید به خانه بازگردید.
- انتخاب رابط خارج از استان: یک دوست یا فامیل را در شهری دیگر به‌عنوان فرد رابط انتخاب کنید که همه اعضای خانواده بتوانند وضعیت خود را به او اطلاع دهند. در شرایط بحرانی، تماس با خارج از منطقه بحران ممکن است آسان‌تر باشد.
- آگاهی از برنامه‌های اضطراری محل کار و تحصیل: از برنامه‌های اضطراری مدرسه فرزندان، محل کار خود و مراکز نگهداری سالمندان یا کودکان مطلع شوید. بدانید برنامه آنها برای پناه‌گیری در محل چیست.
۳. داشتن راه‌های متعدد برای دریافت هشدارهای رسمی: به یک منبع اطلاعاتی اکتفا نکنید. مطمئن شوید می‌توانید هشدارهای رسمی را از چند طریق دریافت کنید.
باورهای غلط درباره شرایط اضطراری رادیواکتیو
اطلاعات نادرست می‌تواند در شرایط بحرانی خطرناک باشد. اینجا برخی از رایج‌ترین باورهای غلط و حقایق مربوط به آنها را می‌خوانید:
قرص‌های ید پایدار (فقط در موارد خاص): این قرص‌ها داروی عمومی ضدتشعشع نیستند. آنها فقط از غده تیروئید در برابر ید رادیواکتیو که ممکن است از حوادث نیروگاه‌های هسته‌ای آزاد شود، محافظت می‌کنند. این قرص‌ها را هرگز خودسرانه مصرف نکنید و فقط درصورت دستور صریح مقامات بهداشتی آنها را مصرف کنید.
آب و غذای ایمن: آب لوله‌کشی شهری و مواد غذایی که از قبل در خانه، یخچال یا کابینت‌های دربسته بوده‌اند، ایمن و قابل‌استفاده هستند.
مراقبت از حیوانات خانگی: حیوانات خانگی خود را داخل بیاورید، آنها را با آب و صابون بشویید و تا اطلاع ثانوی داخل پناهگاه نگه دارید.
چگونه از قبل برای وضعیت اضطراری رادیواکتیو آماده شویم؟
آمادگی قبلی، کلید مدیریت مؤثر هر بحرانی است. انجام اقدامات زیر پیش از وقوع حادثه می‌تواند کمک بزرگی کند:
۱. تهیه کیت اضطراری:
کیف یا جعبه آماده داشته باشید که شامل موارد ضروری زیر برای حداقل چند روز باشد:
- آب و غذای بسته‌بندی‌شده: به‌ازای هر نفر، آب و غذای فاسدنشدنی برای حداقل 3 روز.
- رادیوی باتری‌خور یا دستی: برای دریافت اطلاعات از منابع رسمی درصورت قطع برق و اینترنت.
- چراغ قوه و باتری اضافه.
- کیت کمک‌های اولیه.
- داروهای ضروری: داروهای موردنیاز اعضای خانواده برای حداقل یک هفته.
- یک دست لباس تمیز برای هر نفر: درصورت نیاز به رفع آلودگی، به لباس تمیز نیاز خواهید داشت.
- کیسه زباله محکم: برای قراردادن لباس‌های آلوده در آن.
۲. تدوین برنامه ارتباطی با خانواده:
با اعضای خانواده خود هماهنگ کنید و برنامه‌ای مشخص داشته باشید:
- تعیین محل ملاقات: 2 محل ملاقات تعیین کنید؛ یکی نزدیک خانه و دیگری خارج از محله، درصورتی‌که نتوانید به خانه بازگردید.
- انتخاب رابط خارج از استان: یک دوست یا فامیل را در شهری دیگر به‌عنوان فرد رابط انتخاب کنید که همه اعضای خانواده بتوانند وضعیت خود را به او اطلاع دهند. در شرایط بحرانی، تماس با خارج از منطقه بحران ممکن است آسان‌تر باشد.
- آگاهی از برنامه‌های اضطراری محل کار و تحصیل: از برنامه‌های اضطراری مدرسه فرزندان، محل کار خود و مراکز نگهداری سالمندان یا کودکان مطلع شوید. بدانید برنامه آنها برای پناه‌گیری در محل چیست.
۳. داشتن راه‌های متعدد برای دریافت هشدارهای رسمی: به یک منبع اطلاعاتی اکتفا نکنید. مطمئن شوید می‌توانید هشدارهای رسمی را از چند طریق دریافت کنید.
باورهای غلط درباره شرایط اضطراری رادیواکتیو
اطلاعات نادرست می‌تواند در شرایط بحرانی خطرناک باشد. اینجا برخی از رایج‌ترین باورهای غلط و حقایق مربوط به آنها را می‌خوانید:
نظرات کاربران