در سال‌های گذشته، کاربران ایرانی بارها با قطعی، اختلال و کندی شدید اینترنت مواجه بوده‌اند. این وضعیت که عمدتاً ناشی از اجرای نظام‌مند فیلترینگ و محدودسازی زیرساخت‌های ارتباطی کشور است، همواره مورد انتقاد کارشناسان حوزه فناوری قرار داشته است. گزارش‌های بین‌المللی متعدد از جمله داده‌های NetBlocks نشان می‌دهد که اینترنت ایران حتی در شرایط عادی نیز از کیفیت و دسترسی مطلوب فاصله‌ی زیادی دارد و اجرای سامانه‌های پالایش ترافیک، عاملی کلیدی در افت کیفیت خدمات محسوب میشود.
در چنین زمینه‌ای، وقوع جنگ دوازده‌روزه میان ایران و اسرائیل، بار دیگر ضربه‌ای جدی به زیرساخت اینترنت کشور وارد کرد. به‌طوری‌که طبق اعلام رسمی نت‌بلاکس، طی این مدت تنها ۳ درصد از کاربران ایرانی به اینترنت بین‌الملل دسترسی داشتند. نکته نگران‌کننده اینجاست که با وجود اعلام آتش‌بس، وضعیت دسترسی کاربران ایرانی به شبکه جهانی اینترنت همچنان بحرانی باقی مانده است.
در همین حال، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، روز چهارشنبه در پیامی در شبکه ایکس نوشت: «با عادی شدن شرایط، وضعیت دسترسی‌های ارتباطی، به شرایط قبل بازگشت.» او ضمن عذرخواهی از مردم و فعالان اقتصاد دیجیتال، وعده داد که برای بهبود کیفیت ارتباطات و تسهیل دسترسی‌ها تلاش خواهد کرد.
اما شواهد میدانی خلاف این ادعا را نشان می‌دهند. بسیاری از کاربران گزارش داده‌اند که حتی قوی‌ترین فیلترشکن‌ها با اختلال شدید مواجه‌اند، سرویس‌های VPN به‌سختی کار می‌کنند و سرعت اینترنت به‌گونه‌ای افت کرده که استفاده روزمره نیز دشوار شده است. از سوی دیگر، شواهد فنی نشان می‌دهد دیتاسنترهای داخلی کشور از خارج ایران غیرقابل دسترسی هستند؛ یعنی کاربرانی که با آی‌پی غیرایرانی تلاش می‌کنند به وب‌سایت‌های میزبانی‌شده در داخل دسترسی پیدا کنند، با خطا مواجه می‌شوند. این به معنای قطع ارتباط دیتاسنترهای ایرانی با اینترنت بین‌الملل است.
در همین حال، معاون وزیر ارتباطات نیز در توییتی تصریح کرده است: «تداوم برخی محدودیت‌ها هیچ ارتباطی به شرکت ارتباطات زیرساخت و همچنین حملات DDoS ندارد، لذا شایسته است که مراجع مسئول در خصوص دلایل واقعی و طولانی‌شدن این محدودیت‌ها، شفاف‌سازی کنند.» این موضع‌گیری در عمل به معنای شانه خالی کردن وزارت ارتباطات از مسئولیت اختلالات کنونی است. اما اگر واقعاً این وزارتخانه نقشی در وضعیت فعلی ندارد، چگونه وزیر آن با اطمینان از بازگشت شرایط به حالت عادی خبر می‌دهد؟ این تناقض آشکار در مواضع رسمی، نه‌تنها موجب سردرگمی کاربران میشود، بلکه به فرسایش اعتماد عمومی نسبت به نهادهای ارتباطی کشور نیز دامن می‌زند.
پیشنهاد مسدودسازی چندماهه اینترنت
هم‌زمان با این بحران، محمدجواد لاریجانی، رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، در یادداشتی در خبرگزاری فارس، آشکارا خواستار قطع گسترده و چندماهه ارتباط ایران با اینترنت جهانی شد. او نوشت: «ما باید از ژست‌های اینترنت‌بازانه دست بکشیم… در شبکه ملی حتماً برای چندین ماه اتصال خارجی را کاملاً تحت کنترل، محدودیت و نظارت قرار دهیم… شعارهایی مانند دسترسی آزاد به اطلاعات، فرع بر امنیت ملی ما است.» وی همچنین تأکید کرده است که باید با «ریشه نفوذ دشمن» برخورد «کوبنده و مؤثر» صورت گیرد.
انتشار چنین دیدگاه‌هایی از سوی یکی از چهره‌های برجسته نظام، آن‌هم در بحبوحه یک بحران گسترده اینترنتی، این نگرانی را تقویت می‌کند که اختلال فعلی نه‌تنها یک وضعیت اضطراری موقت نیست، بلکه ممکن است آغازگر یک دوره محدودیت سیستماتیک و بلندمدت‌تر در دسترسی به اینترنت جهانی باشد. رویکردی که به‌روشنی در تضاد با خواسته‌های عمومی، نیازهای اقتصادی، و الزامات توسعه در حوزه فناوری است.
در فضای مجازی نیز موجی از نارضایتی کاربران حرفه‌ای و فعالان استارتاپی به چشم می‌خورد. امیر فولادوند، توسعه‌دهنده نرم‌افزار، با اشاره به ناتوانی در به‌روزرسانی سرویس‌ها، دانلود وابستگی‌ها و شکست در اجرای Taskهای CI/CD، وضعیت کنونی را «فلج‌کننده» توصیف کرده است. محمدرضا حقیقی نیز با اشاره به اختلال در دسترسی به وبسایت خود، خواستار بازگرداندن اینترنت به حالت پایدار گذشته شده و نوشته: «استارتاپ و کسب‌وکار اینترنتی که فقط خوراک تولید ویدئو نیستن، داریم زندگیمونو می‌چرخونیم با اینا!»
نکته کلیدی آن است که در شرایط فعلی، نه‌تنها خبری از رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی نیست، بلکه سطح دسترسی عمومی به اینترنت آزاد نسبت به پیش از جنگ نیز به‌شدت کاهش یافته است. وزارت ارتباطات در روایت رسمی خود از بازگشت وضعیت به حالت عادی سخن می‌گوید، اما واقعیت این است که اینترنت فعلی ایران، هیچ شباهتی به شرایط پیش از بحران ندارد. اختلالی که اکنون تجربه میشود، نه یک نوسان موقت، بلکه نشانه‌ای از سیاست‌گذاری مبهم و غیرشفاف درباره اتصال به اینترنت جهانی است.
نظرات کاربران